خطرات عدم کنترل فشارخون

بیماری فشارخون بالا به "قاتل خاموش" معروف است ولی جالب است که عوارض مهم آن در کوتاه مدت ظاهر نمی شود و داشتن فشارخون بالا در حد خفیف و متوسط ، شاید تا سالها هم عارضه مهمی در بدن افراد ایجاد نکند و بعد از سالها عدم درمان است که عوارض آن بر بدن ظاهر می شود. با این حال فشارخون مهم ترین عامل قابل پیش گیری و درمان مرگ و میر و بیماری در انسان است!! چرا؟؟  دلیل این امر در چند نکته قابل ذکر است:

• فشارخون بالا تقریبا در اغلب موارد بی علامت است و شاید یک نفر سالها از بالا بودن فشارخون خود مطلع نباشد. در بسیاری از افراد تنها راه تشخیص فشارخون ، اندازه گیری آن است و تا زمانی که فرد فشارخون خود را اندازه گیری نکرده باشد، بیماری وی بدون تشخیص باقی خواهد ماند و به همین دلیل است که در بسیاری از بیماران در زمان تشخیص سالها از زمان شروع بیماری سپری شده است و این بیماران بسیار مستعد به عوارض مزمن بیماری هستند. حتی بیمارانی هستند که به دلیل رویت عوارض فشارخون، بیماری فشارخون بالای آنها تشخیص داده می شود و مشخص است که این افراد حداقل از ده سال قبل فشارخون داشته اند.
  
• فشارخون بالا یک بیماری مزمن و در بسیاری از موارد بیماری برای تمام عمر است و کسی که مبتلا می شود، شاید لازم باشد برای سالیان طولانی هر روز داروهای ضدفشارخون مصرف نماید. بسیاری از بیماران از سر سهل انگاری و شاید به دلیل بی علامت بودن و عدم ایجاد علایم در کوتاه مدت، داروهای خود را قطع می نمایند و از درمان مناسب استفاده نمی کنند. طبق یک قانون سرانگشتی گفته می شود که از تمام بیماران با فشارخون بالا، یک سوم آن ها از بیماری خود خبر ندارند، یک سوم خبر دارند ولی درمان مناسب دریافت نمی کنند و فقط یک سوم از بیماران درمان مناسب و کافی دریافت می کنند و بیماری آنها تحت کنترل است.
  
• سومین نکته مهم در مورد خطرناک بودن فشارخون بالا، شیوع بالای بیماری در جامعه است. اگرچه خطرات فردی این بیماری در درازمدت ظاهر می شود ولی بدلیل شیوع بالای بیماری در جامعه و آمار بسیار بالای بیماران، میزان عوارض فشارخون بالا شایع بوده و با بار سنگین هزینه و ناتوانی و مرگ ومیر بر روی جامعه همراه است.

بدلیل اینکه تمام اعضای بدن به نحوی در ارتباط با جریان خون هستند، فشارخون مزمن قادر است بر روی تمام اعضای بدن اثرگذار باشد. در بین اعضای بدن برخی اعضا به دلیل داشتن جریان خون زیاد بیشتر از بقیه در معرض عوارض فشارخون هستند.

     1- مغز و سیستم  عصبی

شاید بتوان گفت که بیشترین عضوی که در بدن از فشارخون بالا صدمه می بیند، بافت مغز است. عامل 50 درصد سکته های مغزی، فشارخون بالا است. از این میزان 80درصد به صورت انفارکتوس و 20 درصد به صورت خونریزی مغزی است. جالب است که اکثر موارد سکته ها هم در ساعات اولیه صبح که فشارخون در حداکثر است، روی می دهد. اختلالات شناختی و در راس آنها بیماری "آلزایمر" در افراد با فشارخون بالا شایع تر از بقیه افراد است.
اهمیت علایم مغزی در افزایش حاد فشارخون بسیار مهم تر از افزایش مزمن فشارخون است. اگر فشار خون در زمان کمی به میزان قابل توجهی افزایش یابد - به ویژه در مقادیر بیشتر از 180 میلی متر جیوه- تورم و ادم مغزی ناشی از تراوش آب به فضای داخل مغزی می تواند موجب سردرد،سرگیجه،  تهوع، استفراغ و حتی تشنج گردد. این حالت یک اورژانس پزشکی است و احتیاج به مراقبت و درمان شدید دارد.

     2- قلب و عروق

شایع ترین اثر فشارخون بالا بر روی سیستم قلب و عروق، هیپرتروفی قلب به معنی افزایش ضخامت دیواره قلب، به هدف فائق آمدن بر فشارخون بالا و تامین نیازهای بدن است. افزایش میزان عضله قلب خودش می تواند موجب ایسکمی، سفت شدن دیواره قلب و نارسایی قلبی گردد که درد قفسه سینه و احساس خستگی و تنگی نفس از علایم این تغییرات است.

از دیگر عوارض فشارخون بالا بر روی سیستم قلب و عروق، تنگی عروق کرونر و ایجاد حملات حاد قلبی است. هم چنین در افرادی که دچار بیماری های ایسکمیک قلبی هستند، فشارخون بالا می تواند موجب علامتدار شدن و عدم کنترل این بیماری ها گردد. فشارخون یک عامل خطر شناخته شده برای انفارکتوس و تنگی رگهای قلبی است و کنترل مناسب آن می تواند جلوی بروز این علایم را بگیرد.

خطر بسیار مهم فشارخون برای عروق اصلی بدن و به ویژه آئورت، عبارت است از دایسکشن یا پارگی شریان آئورت. این بیماری که بسیار خطرناک و کشنده است در افراد با فشارخون بالای کنترل نشده شایع بوده، با درد بسیار شدید قفسه سینه و بین دو کتف همراه بوده و می تواند در مدت زمان کوتاهی منجر به عوارض غیر قابل جبرانی گردد.

     3- کلیه

یکی از علل شایع نارسایی کلیه و دیالیز، فشارخون بالا است. فشارخون بالا می تواند موجب آسیب به اجزای کلیه -نفرون- شده و موجب دفع پروتئین از کلیه گردد. دفع پروتئین از کلیه عامل خطر مهمی برای آسیب قلب و ناتوانی و مرگ و میر زودرس است. در مراحل پیشرفته آسیب به کلیه موجب از کارافتادن دائمی کلیه شده و فرد احتیاج به دیالیز مزمن پیدا خواهد کرد.

     4- آسیب به چشم

شبکیه چشم یکی از اعضای پرخون و در عین حال بسیار حساس بدن است و در صورت فشارخون بالا سریعا دچار آسیب میگردد. اگر فشارخون به صورت ناگهانی افزایش پیدا کند، شبکیه چشم ورم کرده و به دنبال ادم و پارگی عروق ریز چشم، دچار خونریزی خواهد شد. خونریزی شبکیه باعث تاری و کاهش دید ناگهانی چشم می شود. در فشارخون بالای مزمن تغییرات دایمی در عروق ته چشم ایجاد می شود که می تواند به آسیب دایمی چشم و کاهش بینایی بینجامد.

     5- ناتوانی جنسی

فشارخون بالای مزمن اگر تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد، در طولانی مدت موجب ناتوانی جنسی و هم چنین کاهش میل جنسی خواهد شد. علت این امر آسیب به عروق سیستم تناسلی است. برخی از داروهای مورد استفاده در درمان فشارخون بالا هم خاصیت کاهش میل جنسی و ناتوانی دارند. اگرچه اخیرا از این داروها کمتر استفاده می شود، با این حال در صورت بروز مشکل در این خصوص با پزشک معالج خود صحبت نمایید.

     6- آسیب به سایر اعضای بدن

تنگی عروق دست و پا، گشادی و ایجاد آنوریسم در عروق اصلی مانند آئورت سینه ای و شکمی، تنگی عروق کاروتید و تنگی در عروق احشایی مانند درد شکم و بی اشتهایی را می توان از دیگر عواض فشارخون بالای درمان نشده دانست.

دکتر امیر فرهنگی - متخصص قلب و عروق