آیا امکان بهبودی کامل فشارخون بالا، وجود دارد؟

آیا بیماری فشارخون بالای من خوب خواهد شد؟

تا چه زمانی لازم است از داروهای ضدّ فشارخون استفاده کنم؟

چه کاری انجام بدهم تا داروی فشارخون را قطع کنم؟

این سوالات و ده ها سؤال مشابه را روزانه افراد با بیماری فشارخون می پرسند و تقریباً اغلب آنها نگران استفاده از دارو و بهبود بیماری فشارخون خود هستند. امّا آیا به راستی فشارخون بالا درمان قطعی دارد؟

فشارخون چیست؟

فشارخون در اصل نیرویی است که قلب برای جلو بردن خون در رگهای بدن به آن وارد می‌کند. در هر ضربان قلب، نیرویی از طرف عضلات قلب به خون وارد می شود و آن را با فشار به داخل شریان اصلی بدن یا آئورت وارد می‌کند. این فشار باعث می‌شود تا خون بتواند در اعضای مختلف بدن از جمله مغز، کلیه‌ها، عروق دست و پا و احشای بدن جریان پیدا کند. 

البتّه فشارخون یک قسمت دوّم هم دارد که به فشارخون پایین یا دیاستولی هم معروف است. این فشار در زمان استراحت قلب و از طرف عروق بدن به خون وارد می‌شود و بالا بودن آن به همان میزان فشارخون بالا یا سیستولی ارزش و اهمیّت دارد.

علت افزایش فشارخون

فشارخون طبیعی برای ادامه زندگی لازم و ضروری است. مشکلات زمانی ایجاد میشوند که فشارخون شروع به بالا رفتن می‌کند و از اعداد طبیعی بالاتر میرود. فشارخون می تواند به یکی از دلایل زیر افزایش پیدا نماید:

افزایش حجم خون

قدرت انقباضی زیاد قلب

کاهش انعطاف پذیری عروق بدن

سفت شدن و انقباض عروق محیطی

رسوب نمک و سدیم در جداره عروق

جذب بیش از حد نمک و آب از کلیه

حجم بالای عروق بدن ناشی از چاقی

برخی بیماریهای هورمونی

مصرف برخی از داروها

مصرف الکل بیش از حد

عدم وجود تحرک

و برخی از بیماریهای داخلی

همانطور که از لیست بالا مشاهده می‌کنید، عامل اصلی فشارخون بالا، در رعایت نکردن اصول بهداشتی و نداشتن یک سبک زندگی سالم است. 

تا ۵۰ سال قبل بیشتر انسانها در اثر بیماریهای عفونی، سؤتغذیه، جنگ و بیماریهای مسری از بین می‌رفتند و میانگین عمر انسانها پایین بود. به همین دلیل بسیاری از بیماریها مانند دیابت، سرطانها و فشارخون فرصت بروز و ظهور نداشتند. با تغییرات در وضعیت اقتصادی و بهداشتی کشورها بسیاری از بیماریهای عفونی و مرگ و میر کودکان از بین رفت و سال به سال به میانگین عمر افراد اضافه شد. از سوی دیگر با پیشرفت‌هایی که در طول سالهای اخیر ایجاد شد، هم میزان فعالیت بدنی افراد کم شد و هم اینکه تغذیه افراد به سمت غذاهای پر کالری و فراوری شده رفت. به همین دلیل یکسری بیماریهای جدید که زمینه متابلیک دارند، شروع به افزایش کرد که فشارخون یکی از بزرگترین این نوع از بیماریهاست. 

به همین دلیل شاید بتوان بیماریهایی مانند فشارخون بالا، دیابت، آرتروز و چاقی را روند طبیعی نوع زندگی دانست تا اینکه آنها را به عنوان یک بیماری مشخص و با عامل ایجاد کننده مشخص قلمداد کرد. بیماریهای متابلیک مانند فشارخون بالا و دیابت بجای اینکه یک علت شناخته شده و مشخص داشته باشند، در اثر ترکیبی از مسایل مانند زمینه ژنتیکی، نوع تغذیه، سبک زندگی، مصرف سیگار، استرس‌های مختلف زندگی و شغلی ایجاد می شوند. 

درمان فشارخون بالا

بطور طبیعی درمان اصلی هر بیماری از بین بردن عامل یا عوامل ایجاد کننده آن است. فشارخون برای اینکه ایجاد شود شاید به سالها و دهها سال زمان نیاز دارد. امروزه مشخص شده است که شرایط دوران جنینی، تغذیه و رشد در دوران کودکی، عادتهای تغذیه‌ای در کودکی و نوجوانی، استرسهای مختلف خانوادگی، شغلی و تحصیلی همگی بر ایجاد فشارخون تأثیر دارند. به این موضوع باید اضافه وزن در سنین میانسالی و نداشتن تحرّک کافی را هم اضافه کرد. طبیعتاً درمان قطعی فشارخون عبارت است از برطرف کردن و از بین بردن این عوامل.

تغییر در سبک زندگی را باید مهمترین قدم در کنترل و درمان فشارخون بالا دانست. با اینحال تغییر در عادات و سبک زندگی که شامل تغذیه، ورزش، مصرف نمک کم، داشتن وزن استاندارد و پرهیز از پرخوری و قطع الکل و سیگار است را باید از سالهای کودکی و جوانی شروع کرد تا بتوان جلوی ایجاد فشارخون بالا را گرفت. بعد از ایجاد فشارخون احتمالا لازم باشد تا مجددا شخص مبتلا به فشارخون برای سالهای طولانی تغییر در رفتار خود ایجاد نماید تا اثرات رفتارهای غیر بهداشتی قبلی را جبران نماید که البته این موضوع بسیار سخت و گاهاً غیرممکن است. به عنوان مثال از بین بردن اثرات اضافه وزن و تغذیه ناسالم که شاید در ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته صورت گرفته است، به ۲۰ تا ۳۰ سال مزاقبت در سالهای بعدی احتیاج داشته باشد و در بسیاری از موارد هم برگشت وزن یا تغییر عاداتی مانند قطع سیگار به سختی صورت می‌گیرد.

پیشگیری از فشارخون بالا

لذا در مورد بیماریهای متابلیک و به ویژه دیابت و فشارخون بالا، شاید پیشگیری از ایجاد انها بهترین راه‌حل باشد. اینکه شخص برای سالهای طولانی دقت لازم بر روی مسایل بهداشتی مانند تغذیه مناسب، وزن مناسب، ترک سیگار و ورزش را داشته باشد، می تواند تا حدود زیادی مانع ایجاد بیماری فشارخون بالا بشود.

این موضوع به ویژه در افرادی که زمینه فامیلی و خانوادگی فشارخون بالا دارند، بسیار مهم است. افرادی که در خانواده آنها پدر، مادر یا برادر و خواهر مبتلا به فشارخون بالا دارند، به شدّت مستعد ایجاد فشارخون بالا هستند و این افراد لازم است با وسواس و دقت بیشتری بر روی رعایت اصول بهداشتی متمرکز بشوند تا احتمال ابتلا به فشارخون را به حداقل برسانند. 

فشارخون ثانویه

در ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد فشارخون به دلیل یک عامل مشخص و شناخته شده ایجاد میشود که به این نوع از بیماری فشارخون، نوع ثانویه گفته می شود. داروهای خاص، بیماریهای هورمونی، بیماریهای مادرزادی عروق و برخی از بیماریهای داخلی می توانند عامل ایجاد فشارخون بالا باشند. طبیعتاً درمان بیماری زمینه‌ای در بسیاری از این بیماران می تواند به کنترل و درمان دایمی فشارخون بالا منجر شود و حتی بعد از اصلاح بیماری مسوؤل ایجاد فشارخون بالا، داروهای مورد استفاده هم کم شده و حتی قطع گردد.

دارو

تغییرات سبک زندگی در فشارخون بالا برای درمان بیماری ضروری و کمک کننده هستند. با اینحال اثرات اینگونه تغییرات مانند کاهش وزن و تغذیه سالم، به تدریج بروز می کند و نمی توان انتظار داشت در مدت کوتاهی بتوانند موجب اصلاح کامل فشارخون بالا و بهبودی بیماری شوند. لذا با توجه به اینکه فشارخون بالا می تواند عوارض مشخص و مهمی ایجاد نماید، توصیه می شود افراد ضمن تغییر در رفتارهای بهداشتی خود، برای درمان و پایین آوردن فشارخون از دستورات دارویی پزشک معالج هم استفاده نمایند. طبیعتاً انتظار می رود با رعایت موارد ذکر شده و در طول زمان از میزان مصرف داروهای فشارخون کاسته شود ولی تا زمانی که فشارخون بالا است، توصیه اکید به عدم قطع و استفاده از داروهای فشارخون است.

خلاصه بحث

فشارخون یک بیماری مزمن و متابلیک است که در اثر سالها بی دقتی و عدم رعایت اصول بهداشتی توسط فرد مبتلا ایجاد میشود. لذا برای برطرف کردن آن لازم است شخص بیمار برای سالهای طولانی مسیر زندگی و سبک زندگی خود را تغییر دهد که در اغلب اوقات سخت و دشوار ولی شدنی و ممکن است. نکته مهم مصرف هرچه سریعتر و مناسب داروهای ضد فشارخون برای جلوگیری از بروز عوارض فشارخون بالا است. در کنار مصرف دارو فرد مبتلا به فشارخون می تواند از سایر مداخلات سبک زندگی مانند کاهش وزن و فعالیت بدنی برای بهبود فشارخون در طولانی مدت کمک بگیرد.