درمان و کنترل فیبریلاسیون دهلیزی

فیبریلاسیون دهلیزی به خودی خود ، خطری برای قلب و بدن ندارد ولی دو مورد از عوارض آن می تواند برای بیمار مشکلاتی ایجاد نماید که لازم است درمان شوند:

عوارض مهم فیبریلاسیون دهلیزی

تعداد ضربان قلب بالا:

فیبریلاسیون دهلیزی باعث می شود تا دهلیزها به تعداد 200 تا 400 بار در دقیقه تحریک شوند. طبیعتا قلب انسان تحمل این تعداد ضربان قلب را ندارد و در حالت طبیعی در حدود نصف این ضربانات از دهلیزها به بطن منتقل شده و باعث تولید ضربان قلب در حدود 100 تا 150 بار در دقیقه می شود.

ایجاد ترومبوز و سکته مغزی:

نامنظم شدن ضربان قلب و عدم انقباض عضلات دهلیز چپ باعث استاز و عدم جریان خون در دهلیز چپ و گوشک آن می شود که این امر می تواند با تولید لخته های خون در این مناطق همراه باشد. این لخته خون در قلب مشکلی ایجاد نمی کند ولی کنده شدن و جابجایی آن به قسمت های مختلف بدن می تواند موجب بروز سکته های مغزی یا انسداد رگ اعضای مختلف بدن گردد.

لذا اهداف درمانی برای فیبریلاسیون دهلیزی برگرداندن مجدد ریتم ضربان قلب یا کنترل تعداد ضربان قلب ، همراه با جلوگیری از لخته شدن خون و کاهش خطر سکته مغزی است.

در روش کنترل تعداد ضربان قلب که زیاد از آن استفاده می شود ، ریتم فیبریلاسیون دهلیزی پابرجا می ماند ولی با استفاده از دارو تعداد ضربان قلب در محدوده نرمال حفظ می شود.

در روش کنترل ریتم تلاش می شود تا با استفاده از داروهای ضد آریتمیک و یا با تکنیک های ابلیشن تهاجمی و دادن شوک قلبی ، ریتم قلب از فیبریلاسیون به ریتم سینوسی طبیعی تبدیل شود.

تصمیم گیری در مورد درمان "صحیح" برای هر فردی که دارای فیبریلاسیون دهلیزی است ، بسته به شرایط هر بیمار تعیین می شود و مزایا و معایب هرکدام توسط تیم مراقبت های بهداشتی شما با دقت سنجیده می شود.

تغییرات سبک زندگی با هدف جلوگیری از بیماری های قلبی و سکته مغزی نیز بخشی از درمان است.

جلوگیری از تشکیل لخته خون

بیماران با فیبریلاسیون دهلیزی دارای خطر افزایش یافته برای تشکیل لخته خون در دهلیز چپ و ایجاد سکته مغزی هستند. این خطر در برخی بیماران بسیار کم و قابل چشم پوشی است ، در حالیکه در برخی دیگر از بیماران ، زیاد و تهدید کننده است. تجویز داروهای رقیق کننده خون پس از ارزیابی شما توسط پزشک و تعیین میزان خطر تشکیل لخته خون صورت می گیرد. البته لازم است پزشک شما اطلاعات درستی از سن و وضعیت پزشکی شما برای تعیین همزمان ریسک خونریزی در اثر مصرف داروهای رقیق کننده خون داشته باشد.

به منظور تعیین خطر تشکیل لخته خون ، براساس نوع بیماری زمینه ساز فیبریلاسیون دهلیزی بیماران به دو گروه تقسیم می شوند:

1- بیماران با تنگی دریچه میترال یا با سابقه جراحی دریچه و دریچه مصنوعی قلب

این افراد اگر فیبریلاسیون دهلیزی داشتند ، باید تا پایان عمر (البته با نظر پزشک معالج و با بررسی خطر خونریزی) از داروی ضدانعقاد خون "وارفارین" استفاده کنند. استفاده از داروهای جدید NOAC مانند ریواروکسابان و دابیگاتران در این بیماران تایید نشده است.

2- بیماران بدون تنگی دریچه میترال و بدون دریچه مصنوعی

در این بیماران لازم است پزشک میزان خطر تشکیل لخته خون را ارزیابی کرده و اگر این خطر از یک حد خاصی بیشتر بود ، درمان دارویی تجویز شود. احتمالا پزشک شما سوالاتی در مورد سوابق پزشکی از جمله دیابت ، فشارخون بالا ، نارسایی قلبی ، سکته مغزی و تنگی عروق کرونر از شما خواهد پرسید و با در نظر گرفتن میزان خطر شما ، توصیه هایی در مورد دارو و سایر اقدامات به شما خواهد نمود.

در بیماران این گروه اگر نیاز به مصرف دارو بود می توان از وارفارین و هم چنین سایر داروهای ضد انعقادی جدید NOAC، استفاده کرد ، از قبیل ریواروکسابان ، آپیکسابان ، دابیگاتران و ادوکسابان.

3- در بیماران با خطر خونریزی زیاد و افرادی که نمی توانند از داروهای ضد انعقاد استفاده نمایند

این بیماران در معرض خونریزی زیاد و خطرناک هستند لذا امکان استفاده از داروهای ضد انعقادی برای انها وجود ندارد. در این بیماران از روش "بستن گوشک دهلیز چپ" (LAA Closure) استفاده می شود. در این روش گوشک دهلیز چپ که محل اصلی تشکیل لخته خون و آمبولی به مغز است ، به وسیله روش های آنژیوگرافی و با استفاده از وسایل ویژه ای به نام "Watchman" یا "Amulet" مسدود می شود تا جلوی تشکیل لخته خون گرفته شود.

كنترل آريتمی و تعداد ضربان قلب بالا

در كنترل فيبريلاسيون دهليزی از دو روش می توان استفاده كرد: حفظ ريتم فيبريلاسيون دهليزی و كنترل تعداد ضربان قلب يا برگرداندن فيبريلاسيون دهليزی به ريتم سينوسی نرمال. هر كدام از اين روش ها منافع و مضرات خودش را دارد و بستگی به شدت علايم بيمار و ساير بيماري های قلبی دارد و تصميمی است كه معمولا توسط تيم درمانی شما و بعد از بررسی شرايط بيماری گرفته می شود. با اين حال نتايج طولانی مدت هر دو روش از نظر طول عمر و كيفيت زندگي تقريبا برابر بوده و قابل مقايسه هستند.

1- حفظ ریتم فیبریلاسیون دهلیزی و کم کردن از ضربان قلب

در این روش که به روش "کنترل ریت" (Rate Control) هم معروف است ، ریتم فیبریلاسیون دهلیزی درمان نمی شود و قلب همچنان به ضربان نامنظم خود ادامه می دهد ولی با استفاده از دارو ، تعداد پاسخ بطن به ضربانات دهلیزی کنترل می شود. تعداد ضربان مورد نظر بین 60 تا 80 بار دقیقه در حال استراحت است که با فعالیت بدنی تا 110 بار در دقیقه هم می تواند افزایش پیدا کند. در کنار این کار ، اگر لازم باشد برای جلوگیری از تولید لخته خون و آمبولی به مغز و سایر نقاط بدن از داروهای ضد انعقادی استفاده خواهد شد.

• داروهایی که برای کنترل تعداد ضربان قلب استفاده می شود عبارتند از:
• داروهای بتابلوکر مانند پروپرانولول ، آتنولول ، متوپرولول ، کارودیلول ، بیزوپرولول.
• داروهای بلوک کننده کانال کلسیم مانند وراپامیل و دیلتیازم.
• دیگوکسین
• و در برخی از بیماران از داروهای ضد آریتمی قلب به ویژه آمیودارون استفاده می شود.

2- برگرداندن فیبریلاسیون دهلیزی به ریتم سینوسی

در این روش به راه های مختلف تلاش می شود تا فیبریلاسیون دهلیزی از بین رفته و ریتم نرمال قلب حفظ شود. اگرچه امروزه تلاش می شود تا جایی که امکان دارد در تمام بیماران ریتم قلب به حالت طبیعی برگردد ولی به دلیل احتمال بالای شکست درمانی و برگشت مجدد فیبریلاسیون دهلیزی و هم چنین عوارض استفاده از داروها و پروسیجرها ، از این روش برای بیماران علامتدار و با حملات ناگهانی فیبریلاسیون دهلیزی استفاده می شود. لازم به ذکر است که خطر ایجاد لخته خون حتی با برگشت ریتم نرمال از بین نمی رود و بیماران همچنان باید از داروهای ضد انعقادی استفاده نمایند.

برای برگرداندن ریتم سینوسی از روش های مختلفی استفاده می شود:

داروهای ضد آریتمی:

برای برگرداندن ریتم سینوسی و حفظ آن در طولانی مدت از داروهایی مانند فلکایینید ، پروپافنون ، ایبوتیلید و آمیودارون استفاده می شود. این داروها تا 60 درصد موفقیت درمان دارند و دارای عوارض مختلفی هستند که لازم است تجویز و ادامه مصرف آنها حتما تحت نظر پزشک متخصص بیماری های قلب صورت گیرد.

شوک الکتریکی:

یکی از روش های موثر در برگرداندن ریتم سینوسی است. این کار در بیمارستان و به وسیله دستگاه شوک الکتریکی صورت می گیرد. بیشترین موارد استفاده آن در موارد اورژانسی یا زمانی است که درمان های دارویی موثر نباشند. لازم است بیمار قبل از شوک ، از نظر عدم وجود لخته خون در قلب با استفاده از اکو مری یا با مصرف داروی ضد انعقادی برای سه هفته ، بررسی شده باشد. بعد از انجام شوک الکتریکی برای حفظ ریتم سینوسی لازم است از داروهای ضد آریتمی استفاده شود.

عمل "ابلیشن" (Ablation):

در بیماران مقاوم به روش های فوق از ابلیشن دهلیز چپ و بافت های اطراف مانند وریدهای ریوی استفاده می شود. در این روش که در اطاق آنژیوگرافی الکتروفیزیولوژی انجام می شود ، با استفاده از لوله های باریکی بنام کاتتر وارد قلب و دهلیز چپ شده و به وسیله حرارت یا با استفاده از ایجاد سرمای شدید و کرایو ، برش هایی در بافت دهلیز چپ و وریدهای ریوی صورت می گیرد تا مسیر حرکت مدار الکتریکی در قلب تغییر نماید و اصلاح شود.

موفقیت این روش در سه سال نزدیک 50 درصد و با تکرار عمل تا 80 درصد هم می رسد.

عمل جراحی Maze:

اصول این روش مانند ابلیشن است ولی با این تفاوت که این کار در اطاق عمل قلب باز و به جای اسفاده از کاتتر با چاقوی جراحی صورت می گیرد. امروزه از این روش در زمان جراحی دریچه میترال و زمانی که قفسه سینه باز شده است ، استفاده می شود.

پیس میکر:

در برخی از بیماران که ضربان های قلب پایین دارند یا دچار حملات مکرر تند و کند شدن ضربان قلب می شوند ، لازم است از ضربان سازهای قلبی یا پیس میکر استفاده کرد.

رعایت مواردی که در تمام بیماران با فیبریلاسیون دهلیزی لازم است:

 رعایت شیوه زندگی سالم: اگر شما فیبریلاسیون دهلیزی دارید ، با رعایت موارد متعددی می توانید به حفظ سلامتی قلب خود کمک نمایید. این کارها می توانند علائم شما را کاهش داده و وضعیت بیماری شما را بهبود بخشند ، در کنار آن همچنین خطرات بیماری قلبی و سکته مغزی شما را هم کاهش می دهند. تغییرات سبک زندگی بخشی از برنامه درمانی توصیه شده است که شامل:

اتخاذ یک الگوی غذایی سالم از نظر قلبی:رژیم غذایی ممکن است یک رژیم به سبک مدیترانه ای یا رژیم غذایی DASH باشد ، که نمک را کاهش می دهد تا به شما هم در کنترل فشار خون شما کمک کند وهم موجب کاهش بروز مجدد فیبریلاسیون دهلیزی گردد.

اگر اضافه وزن دارید ، آن را کم کنید:حتی کاهش 10 درصد از وزن می تواند به بهبود وضعیت شما کمک کند.

به طور منظم ورزش کنید و مدت زمان های بی حرکتی خود را کاهش دهید.

از روشها و استراتژی های مدیریت استرس استفاده کنید ، زیرا استرس و اضطراب می توانند علائم را بدتر کنند.

سیگار کشیدن را ترک کنید.

مصرف الکل در بیماران با فیبریلاسیون دهلیزی موجب کاهش اثرات درمانی و دارویی می گردد. لذا اگر از درمانهای مربوط به فیبریلاسیون استاده می کنید ، الکل مصرف نکنید.

از داروهای غیر از داروهای توصیه شدهتوسط پزشک خود ، استفاده نکنید.

روشهای درمانی کمکی وجود دارد كه ممكن است برای کنترل فیبریلاسیون دهلیزی فایده ای داشته باشد. یوگا ، طب سوزنی و روشهای درمانی مبتنی بر آرامش (مدیتیشن) ، می توانند کمک کننده باشند. با این حال ، از این ها فقط باید به عنوان کمکی برای درمان استاندارد پزشکی استفاده شود.

اگر از داروهای گیاهی یا مکمل های غذایی استفاده می کنید این امر می تواند خطرناک باشد ، زیرا احتمال تداخل با سایر داروها به ویژه داروهای ضد آریتمی و وارفارین وجود دارد.

قلب من: درمان فیبریلاسیون دهلیزی یک پروسه مهم و زمانبر است. آموزش بیماران ، اطلاع از روند بیماری و نحوه درمان آن و همکاری بین پزشک و بیمار ، رمز کنترل درست و بدون عارضه این بیماری است.