برای اندازه گیری فشارخون دو روش وجود دارد:

- روش تهاجمی که در بیمارستان و در اتاق آنژیوگرافی یا اتاق عمل انجام میشود. در این روش با استفاده از فشارسنج های داخل عروق که از طریق شریان دست یا پا وارد عروق بدن می شوند، فشار داخل رگهای بدن بصورت مستقیم و دقیق اندازه گیری می شود.

- روش دوّم که غیرتهاجمی و از روی پوست انجام می شود، همان روش رایج و روتین است که با استفاده از کاف یا کیسه هوا که بر روی بازو بسته می شود. در این روش با شنیدن صدای جریان خون در داخل رگ یا با استفاده از سنسورهای دیجیتال فشار داخل عروق بدن بصورت غیر مستقیم اندازه گیری می شود.

در هر دو روش دقّت و قابل اعتماد بودن عدد نشان داده شده بسیار مهمّ و حیاتی است و هم پزشک و هم فرد باید با اعتماد کامل به عدد فشارخون داشته باشند. برای اینکه این عدد اگر کاذب باشد، می تواند به اشتباه موجب درمان نشدن فشارخون بالا و یا برعکس مصرف بدون دلیل داروی فشارخون برای مدّت طولانی گردد.

 

فشارخون من بالا است، آیا من بیمار فشارخونی هستم؟

بین بالا بودن فشارخون و داشتن بیماری فشارخون بالا، تفاوت وجود دارد. یعنی به اینصورت نیست که هر کس که عدد فشارخون وی بالا بود، لزوماً به بیماری فشارخون بالا مبتلا باشد.

بیماری فشارخون یک حالت مزمن است و برای اینکه یک نفر بیماری فشارخون داشته باشد، لازم است تا فشارخون وی در تمام یا اغلب ساعات شبانه روز بالا باشد. اینگونه از فشارخون بالا است که در طولانی مدّت می تواند موجب بروز عوارض قلبی و مغزی شود. حالت های زیادی هستند که می توانند بصورت موقّت و گذرا فشارخون فرد را افزایش دهند و بعد از سپری شدن آن حالت هم مجدّدا فشارخون به حالت طبیعی باز خواهد گشت. برخی از این شرایط عبارتند از:

  1. استرس و اضطراب
  2. ترس و دلهره
  3. ورزش و فعالیت بدنی
  4. مصرف مایعات زیاد
  5. موادّ محرک مانند قهوه و چای
  6. سیگار و دخانیات
  7. سردرد، بدن درد و بیماریها

علاوه از این ها موارد دیگری هم هستند که می توانند بصورت کاذب فشارخون را بالاتر یا پایین تر از شرایط واقعی نشان دهند. به عنوان مثال:

  1. چاقی یا لاغری بیش از حد بازو
  2. استفاده از کاف یا کیسه هوای نامناسب
  3. نشستن یا پوزیشن بد در زمان گرفتن فشارخون
  4. پایین تر یا بالاتر بودن بازو از سطح قلب
  5. صحبت کردن یا غذاخوردن در زمان گرفتن فشارخون

به فشارخون هایی که در این شرایط گرفته می شوند، نباید اعتماد کرد و این موارد می توانند کاذب و گمراه کننده باشند.

سندرم روپوش سفید

 حضور در بیمارستان، کلینیک یا مطبّ در بسیاری از افراد نوعی استرس و اضطراب ایجاد می کند و از آنجا که اغلب فشارخون ها در این محیط ها اندازه گیری می شوند، این استرس می تواند بصورت کاذب فشارخون افراد را بیشتر از میزان واقعی نشان دهد. این تغییر در فشارخون اگرچه در حد 10 تا 20 میلی مترجیوه است ولی گاهاً هم دیده شده که تفاوت بین فشار واقعی و فشارخون اندازه گیری شده در مطب بیشتر از این اعداد بوده و می تواند موجب اشتباه در تشخیص و درمان فشارخون بالا شود. به این پدیده اصطلاحاً " سندرم روپوش سفید " یا "White coat Syndrome" گفته می شود.

اگرچه این سندرم وجود دارد ولی به معنی این نیست که تمام اندازه گیری های فشارخون در مطب ها بیشتر از حد واقعی و کاذب هستند و نمی توان به آنها اعتماد کرد. برای اینکه متوجه بشویم فشارخون بالای یک نفر بالا است یا بصورت کاذب بالا رفته است، می توان به چند نکته توجه کرد:

مشاهده عوارض فشارخون بالا

اگر عوارض فشارخون مزمن مانند بزرگ شدن قلب، سکته مغزی، صدمات چشمی یا کلیوی دیده شود این موضوع نشان دهنده فشارخون بالای واقعی است و باید درمان شود.

برای برسی این عوارض می توان از نوار قلب، اکوکاردیوگرافی، آزمایش خون و معاینه ته چشم استفاده کرد. پزشک با مشاهده این عوارض می تواند تشخیص دهد که عدد فشارخون واقعی است و کاذب نیست.

موارد خاص و ثانویه فشارخون

مشاهده برخی موارد در معاینه فرد یا یافته های خاص در آزمایش خون هم می توانند با مطرح کردن علل ثانویه فشارخون نشان دهنده واقعی بودن فشارخون باشند. اضافه وزن و چاقی، داشتن دیابت و سابقه خانوادگی قوی در پدر و مادر می تواند نشان دهنده واقعی بودن اعداد فشارخون باشد.

عددهای بسیار بالا

در کنار این موارد برخی از اعداد هم هستند که نمی توانند ناشی از سندرم روپوش سفید باشند. این سندرم معمولاً موجب افزایش خفیف فشار خون در حد 140 تا 150 میلی متر جیوه می شود. مشاهده فشارخون های بسیار بالا و به ویژه بیشتر از 180 میلی متر جیوه نشان دهنده فشارخون مهمّ و احتمالاً واقعی است.

راه غلبه بر این سندرم چیست؟

 برای برطرف کردن این مشکل دو راه حل وجود دارد:

هولتر فشارخون

 هولتر فشارخون یک دستگاه کوچک و موبایل فشارسنج است که دیجیتالی بوده و می تواند بصورت اتوماتیک در طول روز و ساعات شب فشارخون فرد را اندازه گیری نماید. این دستگاه یک راه حل عالی و بسیار قابل اعتماد برای برطرف کردن اثرات استرس و اضطراب بوده و می تواند یک برآورد واقعی از فشارخون شخص ارایه دهد.

👈 بیشتر بدانیم: هولتر فشارخون 🔗

اندازه گیری فشارخون در منزل

یکی دیگر از راههای اعتماد به اعداد فشارخون به دست آمده، اندازه گیری فشارخون در منزل است. البته برای این منظور باید فرد توانایی گرفتن فشارخون را داشته باشد و با اصول صحیح گرفتن فشارخون در منزل آشنا باشد. به شرط رعایت شرایط فرد می تواند در مدّت یک یا دو هفته روزی یک یا دوبار فشارخون خود را اندازه گیری نماید و در مراجعه به کلینیک آن را به تیم درمان ارایه دهد. مطالعات علمی نشان داده اند که این روش می تواند به درستی و همانند هولتر فشارخون، عدد واقعی فشارخون را نشان دهد.

👈 بیشتر بدانیم: اندازه گیری صحیح فشارخون 🔗

دکتر امیرفرهنگی - متخصص قلب و عروق و فشارخون