استاتین ها دسته ای از داروها هستند که می توانند اثراتی بر روی ترکیب چربی خون ایجاد نمایند. این داروها در بین بیماران و اغلب پزشکان و کادر درمانی به نام داروهای ضدّ‌چربی خون شناخته شده هستند و به همین دلیل اغلب افرادی که در زمان بیماری قلبی چربی خون بالا ندارند، دارو را استفاده نمی کنند یا بعد از مشاهده پایین آمدن چربی خون، آن را قطع می کنند.

این نوشته به اهمّیت داروهای استاتینی و کاربردهای آنها مربوط است. 

داروهای استاتینی به چه نحو اثر می کنند؟

استاتین ها به مجموعه ای از داروها گفته می شود که آنزیم کبدی به نام HMG-CoA reductase  را مهار می کنند. این آنزیم یکی از مراحل اصلی تولید کلسترول را برعهده دارد و مهار آن باعث می شود تا تولید کلسترول از سلولهای کبدی و عضلانی کاهش یابد و از سوی دیگر با افزایش گیرنده های کلسترول بر روی سلولهای کبدی، کلسترول بد یا LDL خون به داخل سلولهای کبدی هدایت شده و از میزان آن در جریان خون کاسته خواهد شد. هم چنین در مطالعات علمی متعددی نشان داده شده است که مصرف استاتین ها می تواند علاوه از کاهش کلسترول LDL، میزان تری گلیسیرید خون را هم تا ۱۰درصد کاهش دهد و موجب افزایش کلسترول HDL یا کلسترول خوب خون شود.

این اثر یعنی اثر بر ترکیب چربی خون، یکی از اثرات داروهای استاتینی است و اغلب بیماران و حتی پزشکان هم استاتین ها را صرفاً با اثرات بهبود چربی خون آن می شناسند در حالیکه این اثر فقط یکی از خواص استاتین ها بوده و این داروها اثرات مثبت دیگری هم دارند، از قبیل:

  • این داروها خاصیت آنتی اکسیدانی دارند. اکسیدانها و ملکول های اکسید کننده از عواملی هستند که می توانند به سلولهای قلبی و بدن صدمه برسانند. استاتینها می توانند این ترکیبات اکسیدان را از بین ببرند. به نظر میرسد خیلی از نتایج داروهای استاتینی در مطالعات علمی که می توانند موجب طول عمر بیشتر شوند، ناشی از این اثر و مستقل از اثرات کاهش دهنده چربی خون باشد.
  • استاتین ها می توانند پلاکت های خون را مهار کنند. فعالیت پلاکتها نقش مهمی در ایجاد حملات قلبی دارد. مصرف استاتین ها می تواند از بروز حملات قلبی در آینده کم کند.
  • افزایش انعطاف پذیری عروق قلبی با افزایش عوامل شل کننده داخل عروق
  • مهار فیبرینوژن خون
  • کم کردن التهاب دیواره عروق و کم کردن سرعت آتروسکلروز در جدار عروق بدن

استاتین ها شامل چه داروهایی هستند؟

در طول زمان ترکیبات استاتینی پیشرفتهای بسیاری داشته اند و این داروها مدام تغییر کرده اند به طوری که بسیاری از داروهای قبلی و اولیه، دیگر مصرف نمی شوند. داروهایی مانند لووستاتین و سیمواستاتین برای سالها مورد استفاده بودند و اگرچه هنوز برخی از افراد از آنها استفاده می نند ولی این داروها امروزه با سه داروی رایج زیر جایگزین شده اند:

آتوروستاتین

در دوزهای زیاد بصورت ۴۰ تا ۸۰ میلی گرم در روز  و  در دوز متوسط به میزان ۲۰ تا ۴۰ میلی گرم در روز

روزوستاتین

در دوزهای زیاد بصورت ۲۰ تا ۴۰ میلی گرم در روز و در دوز متوسط به میزان ۱۰ تا ۲۰ میلی گرم در روز

پراوستاتین

در دوزهای زیاد بصورت ۴۰ میلی گرم در روز و در دوز متوسط به میزان ۲۰ میلی گرم در روز

چه کسانی باید از استاتین ها استفاده کنند؟

طبق آخرین توصیه های علمی و گایدلاین های پزشکی ۴ گروه از افراد باید از داروهای استاتینی استفاده کنند:

افراد با سابقه بیماری قلبی و عروقی

کلیه افرادی که بیماری عروق کرونر قلب یا بیماری عروق خارج قلبی دارند، لازم است از داروهای استاتینی استفاده کنند. این گروه از افراد شامل:

  • افراد با سکته قلبی
  • افراد با انسداد عروق قلب که در تست های قلبی یا در آنژیوگرافی مشخص شده است
  • افراد با سابقه عمل قلب باز یا تعبیه استنت قلبی
  • افرادی که سکته مغزی کرده اند
  • افراد با بیماری عروق محیطی
  • و افرادی که دچار آتروسکلروز هستند.

این افراد باید از دوز بالای استاتین ها استفاده کنند و تا زمانی که عوارض یا حساسیت خاصی به این داروها نشان نداده اند باید تا سالهالی متمادی و حتی تا پایان عمر به مصرف دارو ادامه دهند. مصرف طولانی استاتین در این افراد هم موجب کاهش مرگ و میر قلبی می شود و هم می تواند از بروز بیماریهای قلبی و حملات کرونری در آینده پیشگیری نماید.

افراد دیابتی

افردی که در گروه بالا نیستند ولی دیابت دارند هم لازم است از استاتین ها استفاده نمایند. افراد دیابتی استعداد بالایی برای انسداد عروق قلبی و غیرقلبی دارند و لازم است سطح چربی خون آنها در مقادیر کمتر از نرمال نگه داشته شود. به همین دلیل افراد دیابتی حتی با میزان نرمال چربی خون لازم است از داروهای استاتینی البته با دوز متوسط آن استفاده نمایند.

افراد با چربی خون بالا

افراد بدون بیماری قلبی و بدون دیابت که میزان کلسترول LDL بیشتر از ۱۹۰ میلی گرم در دسی لیتر خون دارند لازم است از استاتین ها برای کاهش آن استفاده کنند. البته افراد با کلسترول LDL بالای ۱۶۰ میلی گرم در دسی لیتر خون هم به شرط داشتن سایر عوامل خطر قلبی لازم است کاندیدای دریافت استاتین شوند. 

افراد پر‌خطر

اگر فردی در هیچ یک از سه گروه بالا نباشد ولی احتمال پیدایش بیماری قلبی در وی بیشتر از میزان نرمال باشد هم لازم است برای کاهش خطر از داروهای استاتینی استفاده نماید. این خطر با توجه به سن فرد، سابقه مصرف سیگار، فشارخون بالا، میزان کلسترول خون و سایر عوامل خطر بیماریهای قلبی محاسبه می شود. البته لازم به ذکر است که در این افراد باید سایر اقدامات لازم برای کاهش خطر بیماریهای قلبی از قبیل ترک سیگار و داشتن فعالیت بدنی مناسب هم مد نظر قرار گیرد.

نکات مهم

۱- اگرچه استاتین ها به داروهای ضد کلسترول معروف هستند ولی با توجه به اثرات متعدد آنها، حتی با وجود چربی خون نرمال هم لازم است مصرف آنها ادامه یابد.

۲- قطع خودسرانه استاتینها می تواند میزان بروز حملات قلبی را در آینده افزایش دهد.

۳- پایین بودنکلسترول خون خطری برای بدن ندارد و کاهش آن به دنبال مصرف دارو دلیلی برای قطع دارو نیست.

۴- داروهایی مانند جم فیبروزیل یا فنوفیبرات که برای درمان تری گلیسیرید بالای خون مصرف می شوند، نباید همزمان با استاتین ها مصرف شوند و مصرف همزمان آنها می تواند خطرناک باشد.

۵- لازم است ذر صورت شروع داروی جدید همزمان با مصرف استاتین ها، آن را به پزشک معالج خود اطلاع دهید.